Κάθε ψυχολογική πραγματογνωμοσύνη ισχυρίζεται ότι είναι αντικειμενική. Όμως η αντικειμενικότητα δεν είναι δεδομένη – εξαρτάται από το πώς συλλέγονται τα δεδομένα, ποιες μέθοδοι επιλέγονται και πώς ερμηνεύονται τα αποτελέσματα.
Στη δική μου περίπτωση, το αποτέλεσμα ήταν υπέρ μου. Ωστόσο, οι μέθοδοι που χρησιμοποιήθηκαν – και ο τρόπος που εφαρμόστηκαν – άφησαν σημαντικά κενά.
Συνεντεύξεις
Πώς θα έπρεπε να είναι: Οι συνεντεύξεις με γονείς και παιδιά πρέπει να είναι ισότιμες, συνεπείς και διατυπωμένες με ουδέτερη γλώσσα.
Τι συνέβη: Οι συνεντεύξεις δεν είχαν ίσο βάρος. Σε ορισμένες περιπτώσεις τέθηκαν ερωτήσεις που επέτρεψαν μακροσκελείς αφηγήσεις, ενώ σε άλλες οι απαντήσεις περιορίστηκαν σε σύντομες δηλώσεις. Οι φωνές των παιδιών ακούστηκαν, αλλά δεν εμβαθύνθηκαν αρκετά ώστε να αποτυπωθεί πλήρως η δική τους οπτική. Το αποτέλεσμα ήταν μια αποσπασματική εικόνα, όπου κάποιες αφηγήσεις απέκτησαν μεγαλύτερη βαρύτητα από άλλες.
Παρατήρηση Γονέα–Παιδιού
Πώς θα έπρεπε να είναι: Οι παρατηρήσεις προορίζονται να δείξουν τις φυσικές δυναμικές ανάμεσα στον γονέα και το παιδί.
Τι συνέβη: Το πλαίσιο ήταν εξαιρετικά τεχνητό – περιορισμένος χρόνος, ελεγχόμενος χώρος, συνεχής παρακολούθηση. Ένα τέτοιο περιβάλλον αναπόφευκτα επηρεάζει τη συμπεριφορά. Αυτό που παρουσιάστηκε ως «ουδέτερη παρατήρηση» ήταν στην πραγματικότητα μια σκηνοθετημένη συνάντηση. Αντί να αποτυπωθεί η καθημερινή πραγματικότητα, φάνηκε μόνο πώς συμπεριφέρονται οι γονείς και τα παιδιά σε μια εξεταστική συνθήκη.
Ψυχολογικά Τεστ
Πώς θα έπρεπε να είναι: Τα τεστ πρέπει να είναι τυποποιημένα, αξιόπιστα και σχετιζόμενα με την ικανότητα ανατροφής. Οφείλουν να αξιολογούν το άτομο, όχι μόνο την απόδοσή του σε μια συγκεκριμένη στιγμή.
Τι συνέβη: Στην πράξη, το τεστ έγινε αυτοσκοπός – έδειξε περισσότερα για το ίδιο το τεστ παρά για το άτομο. Παράδειγμα: η μικρότερη κόρη μου δεν αισθάνθηκε άνετα να «παρουσιαστεί» μπροστά στην ψυχολόγο. Η συμπεριφορά της άλλαξε σε εκείνο το περιβάλλον – μια φυσική αντίδραση ενός παιδιού υπό πίεση. Το γεγονός αυτό δεν αναγνωρίστηκε. Αντίθετα, η ψυχολόγος θεώρησε ότι αυτή η συμπεριφορά ήταν στοιχείο της προσωπικότητάς της.
Με αυτόν τον τρόπο, η πραγματογνωμοσύνη κινδύνευσε να δώσει μια εσφαλμένη εικόνα των ατόμων που υποτίθεται ότι αξιολογούσε.
Γιατί η Ουδετερότητα έχει Σημασία
Η ουδετερότητα στη μεθοδολογία δεν είναι πολυτέλεια – είναι το θεμέλιο της αξιοπιστίας μιας πραγματογνωμοσύνης.
Στη δική μου υπόθεση, τα συμπεράσματα με δικαίωσαν. Αλλά ο δρόμος μέχρι εκεί βασίστηκε σε επιλεκτικές μεθόδους, τεχνητά πλαίσια και ελλιπή ανάλυση. Χωρίς μεθοδολογική ισορροπία, ακόμη και ένα θετικό αποτέλεσμα γεννά αμφιβολίες. Υπηρέτησε πράγματι η διαδικασία το συμφέρον των παιδιών – ή απλώς έδωσε την εικόνα της πληρότητας;
Στο επόμενο μέρος της σειράς: Το βάρος του θεσμού και η έλλειψη κριτικής – γιατί κανείς δεν αμφισβητεί τον πραγματογνώμονα.
